Στις τεχνικές ΦωτοΘεραπείας χρησιμοποιούνται από τους πελάτες προσωπικές ή οικογενειακές φωτογραφίες- καθώς και συναισθήματα, αναμνήσεις και πληροφορίες που πηγάζουν από αυτό το υλικό- ως καταλύτες της θεραπευτικής επικοινωνίας.

Προσωπικά στιγμιότυπα και οικογενειακές φωτογραφείες: η μυστική τους ζωή.

Κάθε φωτογραφικό στιγμιότυπο που παίρνει κανείς ή κρατάει είναι ένα είδος αυτο-προσωπογραφίας, ένα είδος «καθρέφτη με μνήμη» που αντικατοπτρίζει εκείνες τις στιγμές και τους ανθρώπους που ήταν αρκετά σημαντικοί ώστε να παγώσουν στο χρόνο για πάντα. Συλλογικά, αυτές οι φωτογραφίες κάνουν ορατές τις τρέχουσες ιστορίες του καθενός μας, χρησιμεύοντας ως οπτικά χνάρια, σημαδεύοντας πού έχουμε υπάρξει (τόσο συναισθηματικά, όσο και σωματικά), και δίνουν ίσως στοιχεία για το πού θα κατευθυνθούμε στο μέλλον. Ακόμη και οι αντιδράσεις μας σε καρτ-ποστάλ, σε εικόνες περιοδικών, σε φωτογραφίες που έχουν πάρει άλλοι μπορούν να μας προσφέρουν διαφωτιστικά στοιχεία για τον εσωτερικό μας κόσμο και τα μυστικά του.

Το πραγματικό νόημα κάθε φωτογραφίας βρίσκεται πιο πολύ σε ό,τι προκαλούν οι λεπτομέρειές της στο νου (και την καρδιά) του κάθε θεατή, παρά στα οπτικά δεδομένα της. Κοιτάζοντας ένα στιγμιότυπο, στην ουσία δημιουργούμε οι ίδιοι τη σημασία που αποδίδουμε, πιστεύοντας ότι πηγάζει από την ίδια τη φωτογραφία, ανεξάρτητα αν αυτή αντιστοιχεί ή όχι στο νόημα που ο φωτογράφος ήθελε αρχικά να μεταδώσει.

Έτσι, η σημασία (και το συναισθηματικό «μήνυμα») εξαρτάται από το ποιος κοιτάζει τη φωτογραφία, καθώς οι αντιλήψεις μας και οι μοναδικές εμπειρίες της ζωής μας αυτόματα πλαισιώνουν και ορίζουν το τί θεωρούμε πραγματικό.

Ως εκ τούτου, οι αντιδράσεις των ανθρώπων στις φωτογραφίες που θεωρούν σημαντικές μπορούν να αποκαλύψουν πραγματικά πολλά για τον εαυτό τους, αρκεί να γίνουν οι κατάλληλες ερωτήσεις.

Πώς οι θεραπευτές χρησιμοποιούν τις φωτογραφίες για να βοηθήσουν στην επούλωση;

Πολλές φορές κρατάμε για καιρό φωτογραφίες χωρίς ποτέ να σταθούμε και να σκεφτούμε πραγματικά γιατί. Όμως, επειδή αυτές καταγράφουν για πάντα σημαντικές καθημερινές στιγμές (και τα συνδεδεμένα συναισθήματα που είναι υποσυνείδητα ενσωματωμένα μαζί τους), οι προσωπικές φωτογραφίες μπορούν να χρησιμεύσουν ως φυσικές γέφυρες για την πρόσβαση, την εξερεύνηση και την επικοινωνία συναισθημάτων και αναμνήσεων (πολλές φορές βαθιά θαμένων και από καιρό ξεχασμένων), μαζί με οποιαδήποτε ψυχοθεραπευτικά ζητήματα αυτά φέρνουν στο φως. Σύμβουλευτικοί ψυχολόγοι διαπιστώνουν ότι οι φωτογραφίες των πελατών τους συχνά λειτουργούν ως απτά αυτοκατασκευασμένα σύμβολα και μεταφορικά μεταβατικά αντικείμενα που προσφέρουν σιωπηλά εσωτερική «ενδο-σκόπηση» με τρόπους που οι λέξεις δεν μπορούν μόνες τους να εξηγήσουν πλήρως.

Με την καθοδήγηση ενός θεραπευτή, εκπαιδευμένου στις τεχνικές ΦωτοΘεραπείας, οι πελάτες διερευνούν, πέρα από τις οπτικές πληροφορίες, τί σημαίνουν συναισθηματικά οι προσωπικές τους φωτογραφιές και τα οικογενειακά τους άλμπουμ.

Οι πληροφορίες αυτές είναι σε λανθάνουσα μορφή σε όλες τις προσωπικές φωτογραφίες. Όταν όμως μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επικεντρωθούμε και να εστιάσουμε στο θεραπευτικό διάλογο, μπορεί να επιτευχθεί μια σύνδεση πιο άμεση και λιγότερο λογοκριμένη από το υποσυνείδητο.

Στις συνεδρίες ΦωτοΘεραπείας, δεν επεξεργαζόμαστε τις φωτογραφίες απλώς παθητικά, σε σιωπηλή περισυλλογή, αλλά και ενεργά. Βγάζουμε φωτογραφίες, ποζάρουμε γι’αυτές, μιλάμε μαζί τους, τις αναδομούμε, τις ακούμε, επανεπισκεπτόμαστε τη μορφή τους για να δημιουργήσουμε νέες ιστορίες, κατόπιν εργασίας. Μπορούμε να δουλέψουμε με τις φωτογραφίες φέρνοντάς τες στο νού ως ανάμνηση ή δημιουργώντας τες με τη φαντασία μας, σε συνδιασμό με Εικαστική Θεραπεία, ή ακόμα και δημιουργώντας διάλογο με άλλες φωτογραφίες.

Ποιές είναι οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη ΦωτοΘεραπεία;

Το να βγάζουμε φωτογραφίες ήνα τις φέρνουμε στη θεραπεία μας είναι απλώς η αρχή – από τη στιγμή που η φωτογραφία μπορεί να ειδωθεί, το επόμενο βήμα είναι να επεξεργαστούμε όλα όσα μας έρχονται στο νού (εξερευνώντας τα οπτικά μηνύματα, μπαίνοντας σε διαλόγους με τη φωτογραφία, κάνοντας ερωτήσεις, αναλογιζόμενοι πώς θα ήταν να κάναμε φανταστικές αλλαγές και διαφορετικές οπτικές κι ούτω καθ’εξής). Αυτό που για τους φωτογράφους είναι το τελικό αποτέλεσμα, για τη ΦωτοΘεραπεία είναι μόνο η αρχή…

Ο κύριος ρόλος του θεραπευτή είναι να ενθαρύνει και να στηρίξει τις προσωπικές ανακαλύψεις του πελάτη, καθώς εκείνος διερευνά και συνδιαλέγεται με καθημερινές και οικογενειακές φωτογραφίες που βλέπει, βγάζει, συλλέγει (όπως καρτ-ποσταλ, φωτογραφίες από περιοδικά, ευχετήριες κάρτες και λοιπά), θυμάται, αναδομεί ενεργά ή ακόμη και φαντάζεται. Συνεπώς, καθεμιά από τις πέντε τεχνικές της ΦωτοΘεραπείας ταιριάζει με μία από τους ακόλουθους πέντε τύπους φωτογραφιών. Συχνά μάλιστα, οι τεχνικές αυτές χρησιμοποιούνται με διαφερετικούς συνδυασμούς και παραλλαγές, όπως σε συνδυασμό με τεχνικές Εικαστικής Θεραπείας (Art Therapy) και με άλλα δημιουργικά είδη ψυχοθεραπείας:

1. Φωτογραφίες που έχει βγάλει ή δημιουργήσει ο πελάτης (που έχουν βγεί είτε με κάμερα, είτε από συλλογή άλλων φωτογραφιών από περιοδικά, εικόνες από το διαδίκτυο,  ψηφιακάεπεξεργασμένες κ.ο.κ.).
2. Φωτογραφίες του ίδιου του πελάτη, που τις έχουν βγάλει άλλοι (στις οποίες είτε έχει ποζάρει σκόπιμα είτε έχουν βγεί εν αγνοία του και είναι φυσικές).
3. Αυτοπροσωπογραφίες, που σημαίνει οποιεσδήποτε φωτογραφίες έχουν βγάλει οι πελάτες τους εαυτούς τους, είτε κυριολεκτικά είτε μεταφορικά (σε κάθε περίπτωση οι φωτογραφίες αυτές στις οποίες εκείνοι είχαν τον έλεγχο όλων των παραμέτρων για τη δημιουργία της εικόνας).
4. Οικογενειακά άλμπουμ ή άλλες φωτο-βιογραφικές συλλογές (είτε της φυσικής οικογένειας ή τις οικογένειας από επιλογή φωτογραφίεςπου έχουμε κρατήσει επίσημα σε άλμπουμ, μια αφήγηση όσων βρίσκονται τοποθετημένες στους τοίχους, σε πόρτες ψυγείων, σε πορτοφόλια, στο desktopτου υπολογιστή μας, στα καδράκια πάνω στο γραφείο μας, σε οικογενειακά websitesκλπ).
5. Φωτο-προβολές, που χρησιμοποιούν το (φαινομενολογικό) δεδομένο ότι το νόημα της κάθε φωτογραφίας έχει αρχικά δημιουργηθεί από το θεατή της κατά τη διάρκεια της σύλληψής της. Κοιτώντας οποιαδήποτε φωτογραφία, δημιουργούνται αντιλήψεις και αντιδράσεις, πουπροβάλονται από τον χάρτη της εσωτερικής πραγματικότητας του καθενός, ο οποίοςκαθορίζει πώς αποκωδικοποιεί αυτά που βλέπει. Κατά συνέπεια, αυτή η τεχνική δεν αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο είδος φωτογραφιών, αλλά στη λιγότερο χειροπιαστή επαφή μιας φωτογραφίας και του θεατή ή δημιουργού της, το «σημείο» στο οποίο ο καθένας μας δημιουργεί τις δικές του μοναδικές αντιδράσεις σε αυτό το οποίο βλέπει.

ΦωτοΘεραπεία –Η μεγαλύτερη εικόνα  

Όπως εξηγείται στο βιβλίο PhotoTherapy Techniques — Exploring the Secrets of Personal Snapshots and Family Albums, (Τεχνικές ΦωτοΘεραπείας – Εξερευνώντας τα μυστικά των προσωπικών στιγμιότυπων και των λευκωμάτων της οικογένειας), η Φωτοθεραπεία μπορεί να θεωρηθεί ως ένα αλληλένδετο σύστημα τεχνικών συμβουλευτικής, που βασίζεται στη φωτογραφία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από εκπαιδευμένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας ως κομμάτι της θεραπευτικής τους δουλειάς, καθώς μπορούν να βοηθηθήσουν τους πελάτες να εξετάσουν και να ολοκληρώσουν τις συνειδητοποιήσεις που επισπεύθηκαν από τις φωτογραφίες, προκειμένου να κατανοήσουν και να βελτιώσουν τη ζωή τους

Συνεπώς, η ΦωτοΘεραπεία είναι διαφορετική από τη “Θεραπευτική Φωτογραφία”/ “Therapeutic Photography” όρος ο οποίος από έλλειψη σαφήνειας ονομάζεται “Photo-Therapy”, ιδιαίτερα στο Ηνωμένο Βασίλειο), καθώς αυτή η διαδικασία αναφέρεται σε δραστηριότητες που γίνονται εκτός θεραπευτικού πλαισίου. Πολλοί χρησιμοποιούν τη Θεραπευτική Φωτογραφία για τη δική τους αυτοδιερεύνηση ή για τη καλλιτεχνική τους ανάπτυξη, ενώ οι θεραπευτές χρησιμοποιούν τη ΦωτοΘεραπεία για να βοηθήσουν τους άλλους (τους πελάτες τους που χρειάζονται βοήθεια με τα προβλήματά τους).

Συχνά συμβαίνει τα αποτελέσματα της αυτοδιερεύνησης μέσω της φωτογραφίας (φωτογραφία-ως-θεραπεία) να είναι “θεραπευτικά”, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιείται η κάμερα ως συντελεστής προσωπικής και κοινωνικής αλλαγής. Παρ’ολα αυτά αυτή η διαδικασία δεν είναι η ίδια με το να επεξεργάζεται κανείς αυτές τις εμπειρίες με τη καθοδήγηση και τη φροντίδα ενός εκπαιδευμένου θεραπευτή (φωτογραφία-στη-θεραπεία).

Καθώς η ΦωτοΘεραπεία χρησιμοποιείται ως ένα σύνολο αλληλένδετων τεχνικών που μπορούν να προσαρμοστούν εύκολα και δεν αποτελείται από πάγιες οδηγίες, βασισμένες σε μία συγκεκριμένη θεωρητική προσέγγιση ή θεραπευτική πρακτική, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιουδήποτε είδους εκπαιδευμένο σύμβουλο ή θεραπευτή,ανεξάρτητα από το θεωρητικό του προσανατολισμό ή την επαγγελματική του προσέγγιση. Αυτός είναι ένας από τους τρόπουςπου η Φωτοθεραπεία μοιάζει, κι ας διαχωρίζεται, από την Εικαστική Θεραπεία (Art Therapy) – όπως και αποτελεί το λόγο που μπορεί να λειτουργήσει τόσο επιτυχώς από μια πληθώρα επαγγελματιών ψυχικής υγείας που δεν είναι εκπαιδευμένοι συγκεκριμένα στην Εικαστική Θεραπεία.

Επειδή η ΦωτοΘεραπεία ασχολείται με τη φωτογραφία-ως-επικοινωνία και όχι τόσο με τη φωτογραφία ως τέχνη, δε χρειάζεται προηγούμενη εμπειρία με τις κάμερες ή με τηντέχνη της φωτογραφίας για να έχει αποτελεσματική θεραπευτική λειτουργία.

Τέλος, καθώς η ΦωτοΘεραπεία προϋποθέτει πελάτες που συνδιαλέγονται με τoυς δικούς τους μοναδικούς οπτικούς ορισμούς της πραγματικότητάς τους (χρησιμοποιώντας τη φωτογραφία περισσότερο σαν μεταβατικό ρήμα παρά σαν αμετάβατο), αυτές οι τεχνικές μπορούν να είναι ιδιαίτερα επιτυχείς με πελάτες των οποίων η λεκτική επικοινωνία είναι περιορισμένη για σωματικούς ή συναισθηματικούς λόγους, κοινωνικοπολιτισμικά περιθωριοποιημένη, ή ανεπαρκής λόγω συνθηκών ή μη λεκτικών στοιχείων.

Συνεπώς η ΦωτοΘεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική, και συνήθως ενδυναμώνει, όταν εφαρμόζεται σε πολυ-πολιτισμικούς πληθυσμούς, σε πληθυσμούς με ειδικές ανάγκες, σε φυλετικές μειονότητες, σε πληθυσμούς με αναπηρίες και σε άλλες παρόμοιες δυσκολίες. Μπορεί επίσης να είναι εποικοδομητική στην κατάρτιση με στόχο την αποδοχή της διαφορετικότητας, στην επίλυση διαφωνιών, στη διαμεσολάβηση σε διαζύγια και σε άλλες σχετικές εφαρμογές.

Τώρα που το ευρύ κοινό αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη άνεση με την ηλεκτρονική τεχνολογία και τις ψηφιακές εικόνες, περισσότερες εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εξελίξεις προκύπτουν στη χρήση τωνφωτογραφιών ως θεραπευτικών εργαλείων για τη βοήθεια εκείνων που έχουν σαρωτές ή οικογενειακές ιστοσελίδες ή εκείνους που μπορούν να συμμετέχουν σε διαδικτυακή θεραπεία.

• Μπορείτε να πλοηγηθείτε σ’ αυτήν την ιστοσελίδα προκειμένου να μάθετε περισσότερα για το πώς η ΦωτοΘεραπεία μπορεί να βοηθήσει πολλούς από εσάς να αποκτήσουν καλύτερη εικόνα για τη ζωή τους – μια εικόνα που θα αξίζει περισσότερο από χίλιες λέξεις, όπως λέει η παροιμία!

Θα ήθελα να σας ενθαρύνω να επικοινωνήσετε με το PhotoTherapy Centre γιατις ερωτήσεις σας και για να μάθετε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εκπαίδευση –καθώς ακόμα και να συστήσετε επιπλέον δημοσιεύσεις, και να συνεισφέρετε με τη δική σας κριτική για τοβιβλίο “PhotoTherapy Techniques: Exploring the Secrets of Personal Snapshots and Family Albums” (ISBN#0-9685619-0-X),  να προσθέσετε νέα και ιδέες για διασύνδεση, να συστήσετε σελίδες, να μοιραστείτε ιστορίες από τις δικές σας φωτογραφίες, είτε για οποιοδήποτε άλλαανατροφοδότηση σχετικά με αυτήν την ιστοσελίδα.

Υπάρχει επίσης στη διάθεσή σας μια αρκετά ενεργή ομάδα στο Facebook Group “PhotoTherapy, Therapeutic Photography, Photo Art Therapy, and VideoTherapy” για να την ανακαλύψετε και να συνδεθείτε.

Θα χαρώ πολύ να επικοινωνήσετε μαζί μου (στα Αγγλικά παρακαλώ!) Σας ευχαριστώ,
Judy Weiser, Director, PhotoTherapy Centre, Vancouver, Canada
Phone: (604) 202-3431; Email: jweiser@phototherapy-centre.com

---

*Μεταφράστηκε από την Κατερίνα Αλεξανδράκη και την Ελεάννα Πρασοπούλου

Return to the English Homepage